Yaln?z ve huzurlu Pa?aliman? Adas? 

Marmara´n?n ikinci büyük adas? yaln?zl???n ve bakirli?in simgesi gibi. Zeytinin en güzeli, kavunun en lezzetlisi burada yeniyor. Ada´y? dola??rken her noktadan kar??n?za ç?kan manzaralar sizi ?a??rt?yor ve yönünüzü kaybediyorsunuz.

Erdek´ten sonra gelen Narl? köyünün kar??s?na dü?en ada, karaya yani Kap?da? yar?madas?na yak?nl??? ile ada fobisi olanlara güven veriyor. Pa?aliman? ve Harmanl? köylerinin tepelerinden seyredilen muhte?em manzara ise kendini Güney Ege´de hissettiriyor.

Pa?aliman? Erdek ilçesine ba?l?, Marmara tak?madalar?nda yer alan bir ada. Ada´ya Bursa´dan tek ula??m Erdek iskelesinden kalkan feribotlarla yap?l?yor. Feribotun çal??mad??? zamanlarda adal?lar?n Erdek´e ula?mak için ç?k?? noktas? Tuzla Köyü ve köydeki bal?kç? tekneleri...

Pa?aliman? Adas?´nda be? köy bulunuyor. Bunlardan eski ad? Halonia olan Harmanl? ve idari merkez olan Pa?aliman?; adan?n bat? taraf?nda yer al?rken, kuzeyde eski ad? Voria olan Poyrazl?, do?usunda ise Tuzla yani salyangoz anlam?na gelen Huhla bulunuyor. Adada feribotun en çok u?rad??? köy olan Bal?kl? (Skupia- s???nak ) güneyde bulunuyor.

Toprak ve havas?n?n uygunlu?u nedeniyle ba?c?l??a son derece uygun olan adada bir dönem özellikle ?arapl?k olarak "ada karas?" üzümü yeti?tirilmekte ve Av?a Adas? ile birlikte burada yeti?tirilen üzümler ?arap yap?m?nda kullan?lmaktayd?. Ada´da bulunan ve özellikle 1880´li y?llarda bölgenin en iyi ?araplar?n? üreten ?arap fabrikas? günümüzde harap durumda olup sadece mermer tabelas? sa?lam kalm??.

Zaman?nda gemileri dolduracak kadar (50-60 Ton ) üzüm yeti?tiren ada halk?ndan günümüzde sadece belli bir k?s?m ba?lar?na sahip ç?k?yor. As?rl?k maziye sahip bölge ?arab? eski günlerine dönmeyi ümit ediyor.

Zaman?n en iyi tuzlu bal?klar?, ?stakozlar?, taraklar?, barbunlar?, lüferleri, levrekleri, k?l?çlar?, dil bal?klar? bu bölgeden ?stanbul´a sevk edilerek birçok ki?inin sofras?na renk katm??t?r. Günümüzde bu canl? çe?itleri tamamen tükenmese de bölge insanlar?n ihtiyaçlar?n? zor kar??l?yor. 

BALIK ZENG?N?

Temiz ve do?al sahil ?eridi, berrak sular? ile deniz sevdal?lar?na kucak açm?? olan Pa?aliman? adas? bölgenin bal?k çe?idi olarak en zengin adalar?nda biridir. Özellikle dal??, rüzgar sörfü ve yelkencilik gibi su sporlar?na merakl?lar için gözde mekan olmaya adayd?r. Her sene a?ustos ay?nda Ataköy Marina´dan ba?lay?p Bodrum´da son bulan yelken yar??lar?n?n da u?rak noktas?d?r.

Her türlü meyve ve sebzenin yeti?ti?i ada, huzurlu atmosferi ve havas? ile Bizans ve Osmanl? imparatorluklar? zaman?nda saraydaki ruh ve sinir hastalar?n?n tedavisinde rol oynam?? olup günümüzde de adada ya?l?lar için bir huzur evi yap?lmas? planlanmaktad?r.

Son y?llarda özellikle Harmanl? ve Bal?kl? köyünde geli?meye ba?layan ev pansiyonculu?u halen daha yetersizdir. Ada halk? pansiyonculuk ve yazl?k evleri sayesinde bölge turizminde etkili olmaya çal??sa da adada yemek yenecek düzenli bir tesis yoktur ve en büyük eksiktir.

Sahilde kurulu olan köylerde bulunan çay bahçeleri ufak tefek at??t?rmalarla karn?n?z? doyurabilece?iniz yerler olup adaya gelmi?ken güzel manzaraya kar?? keyifli bir ak?am yeme?i yemek isteyenleri tatmin edecek düzeyde de?ildir. Turizm ve tesis aç?s?ndan emekleme döneminde olan adaya gitti?iniz mevsim yaz ise geceleri yüksek sesli aç?k hava diskolar? sizi ?a??rtmas?n.

Esintisi hiç bitmeyen Poyrazl? Köyü´nün yazl?kç?lar? son y?llarda bir araya gelerek, "Poyrazl? Köyü Geli?tirme ve Güzelle?tirme Derne?ini" kurdular. Amaçlar?; bu cennet kö?eyi tan?tmak, geli?tirmek, a?açland?rmak, tarihi eserlere, tarihi ç?narlara sahip ç?kmak ve adaya gelen turistlerin zevkle sa?l?kl? bir ?ekilde tatillerini geçirmelerini sa?lamak.

Derne?i kuranlar?n can?n? s?kan bir konu; burunlar?n?n dibindeki Ekinlik Ada´s?na gösterilen a??r? ilginin onda birinin bu güzel adaya gösterilmemesi. Pa?aliman? sakinleri, Ba?bakan? a??rlayan Ekinlik Adas?´na yap?lan yat?r?m?n yüzde birinin bile bu adaya yap?lmad???ndan yak?n?yorlar. Köyün bozuk yollar? geçen yaz asfaltland?.

Bana sorarsan?z adadaki en büyük sorun düzensiz ula??m ve göze hiç de ho? gelmeyen, ada do?as? ile ters dü?en çarp?k yap?la?ma...Pa?aliman? adas?n?n insanlar?n?n ke?ke imkan? olsa da Ege´de turizmden dünyalar? kazanan baz? adalar? görme f?rsatlar? olsa diye hay?flan?yorum kendi kendime.

B?R DÖNEM?N EFSANES? : KILIÇ AVI

Bir dönem Marmara adalar?n?n efsanesi ve önemli geçim kayna?? olan K?l?ç av? yapan teknelerde genellikle 3 ki?i olurdu. Teknenin burnunda ileri do?ru uzat?lm?? yass? ve sa?lam bir kalas bulunur, z?pk?nc? yüzükoyun kalas üzerinde ilerler ve pusuda beklerdi. Teknede bir direk bulunur, hafif kilolu genellikle bir çocuk gözcü olarak dire?e t?rman?r ve güne?lenip uyuklamakta olan bir k?l?ç bal??? görüldü?ü zaman, tam yol üzerine sürülür, 25-30m. kala motor durdurulurdu.

Tekne sessizce bal???n üzerine süzülürken, bal?k z?pk?nlan?r ve arkas?ndan 40- 50 m. kal?n ip b?rak?l?r, ipin di?er ucuna da lehimlenmi? gaz veya peynir tenekesi ba?l? olarak suya b?rak?l?rd?. Teneke ?amand?rada her bal?kç?n?n ad? yazar, di?er bal?kç?lar onun tak?m?na dokunmazd?. Bal???n yorulmas? beklenirken yeni bal?klar aran?rd?. bal??? vurabilme oran? yar? yar?yayd?. Çünkü bal?k uyan?p son anda dibe dalabiliyordu. Hele may?s gelip sular ?s?n?nca bal?klarda uyanma oran? art?yordu.

May?s ay? ortas?ndan sonra daha 15 m.?den fark edip dal?yorlard?. O zaman bal?kç?lar devam? seneye anlam?nda "Geçti k?l?c?n alay?"  tekerlemesini söyler ve k?l?ç sezonunu kapat?rlard?. Marmara´da 1970li y?llarda azalmaya ba?layan k?l?ç av? 80?li y?llar?n sonunda tamamen bitti. Kuzey Ege´de örne?in Gökçeada´da k?l?ç av? az da olsa devam etmekte olup bal?k azalmas? bu yöntemin art?k çok tercih edilmemesine neden olmu?tur.

Merakl?lar? için bir parantez aç?p bölge adalar? ve k?l?ç avc?l??? hakk?nda çok detayl? kitaplar yazan Yaman Koray ´?n kitaplar?ndan bahsetmek isterim.

Romanc? Mebrure Sami Alevok´un o?lu olan Koray Erdek´te 20 y?ldan fazla otelcilik ve zeytincilik i?iyle u?ra?m??, dalmaya merak salm??t?r. Bu arada Deniz A?ac?, Gelin Ta??, Mola ve S???rc?k gibi kitaplar? Erdek´te yazm??t?r. Kap?da?, Marmara köy ve adalar?ndaki halk?n hayat? konulu romanlar kaleme alan Koray, ya?am?n? sürdürdü?ü "Sultan" isimli teknesinde 2006 y?l?nda vefat etmi?tir.

Geçmi? kendi halinde

Caminin yan?ndaki mezarl?kta çok eski mezarlar mevcuttur. Bunlar?n en eskileri "Sahib-i hayat ve hasenat Pa?aliman? Zabiti Elho? Halil A?a 1200" ve "Merhum Tiryaki Mehmet Pa?a 1174" kitabelerini ta??yan ta?lard?r. Bu eserler halâ ayakta durmaya çal??maktad?r. Gerek caminin yan?ndaki bu mezarl?k gerekse Poyrazl? köyünden Pa?aliman? köyüne gidilirken manzaral? tepede bulunan tarihi mezar ta?lar?n?n oldu?u küçük mezarl?k bak?ms?z ve kaderine terk edilmi? halde durmaktad?r..

Ad?n? Lala Mustafa Pa?a?dan ald?

Prokennoslar M.Ö. 493 y?l?nda Perslere kar?? ayaklanan ?on siteleriyle birlikte olduklar? için ?ehirleri Fenikeliler taraf?ndan tamamen yak?l?nca Sisam ve Miletos?tan gelerek Marmara Adas??na geçmi?ler oraya "Yeni Prokennos" ad?n? vermi?ler. Daha sonra adan?n ismi "Harman yeri" anlam?na gelen "Haloni" olmu?. Bizans zaman?nda adan?n ismi Aulonia´ya çevrilmi?. Son zamanlarda modern Yunanca´ya göre adaya hem "Aloni" ya da "Alonisos" hem de Pa?aliman? denmi? ve bugün art?k bu adla an?l?yor.

Ada 14. yy´da Osmanl? egemenli?ine geçmi? olup I. Dünya Harbinden sonra k?sa bir süre Yunan i?gali günleri haricinde tamamen Türklerin yönetiminde kalm??. Adada geçmi?te Rumlar?n ya?ad??? köyler oldu?undan baz? kilise kal?nt?lar?, Roma ve Bizans dönemine ait yap? ta?lar? görülebilmektedir. Son olarak Tuzla köyü iskelesinde yan yana dizilmi? üzerlerinde motifler olan çe?itli sütun ba?l?klar?, mermer kaideler gibi yap? elemanlar? köyün iskelesine yapt???m bir ba?ka ziyaretimde yerinde yoktu.

1949 y?l?na kadar Marmara kazas?na ba?l? bir kaza merkeziyken sonradan Erdek´e ba?lanan ada asl?nda ad?n? Lala Mustafa Pa?a´dan al?yor.

Lala Mustafa Pa?a´n?n K?br?s seferinden dönü?ünde çok sert bir havaya tutulmas? ve bu adan?n kuytusuna yakla?arak s???nmas? ve orada kalmas? üzerine Pa?a´n?n liman? anlam?nda Pa?aliman? ad?n? alm??t?r. Lala Mustafa Pa?a adada yaral? askerlerini tedavi ettirmi? ?ehit olan askerlerini de buraya defnetmi?. Adayla ayn? isme sahip Pa?aliman? köyüne bir cami ve çe?me yapt?rm??. Köylülerin anlatt???na göre caminin çat?s?n? gemisinin dire?i ile desteklemi?. 1935´teki depremde cami büyük hasar görmü? yerine ?imdiki cami yap?lm??.

U?ur ÇEL?KKOL (Prof. Turist Rehberi)